Multipl Skleroz (MS) ‘ un Yaygınlığı ve dağılımı
MS (MULTİPL SKLEROZ) nedir?
Multipl skleroz, vücudun kendi bağışıklık sisteminin beyindeki, optik sinirdeki ve omurilikteki sinir hücrelerinin koruyucu kılıfına (miyelin kılıfı) karşı yöneldiği bir hastalıktır. Aslında bu kılıf bazen elektrik telindeki yalıtıma benzetilir. Sinir hücreleri sinir tellerini oluşturur bunlar da mesaj iletimini gerçekleştirir. Merkezi sinir sistemi ile organların bilgi iletimi bu şekilde kısmen etkilenmeye uğrar. Çünkü miyelin, beynin vücudun geri kalanına gönderdiği elektrik mesajlarının hızlı ve etkili bir şekilde iletilmesi için sinirleri korumak ve yalıtmak açısından önemlidir. Bu olay sonucunda sinir lifi üzerindeki miyelin kılıfının hasar gördüğü/parçalandığı yerlerde sertleşmiş dokular (skleroz) yer almaktadır. Bu sertleşmiş alana da plak denir. Bu plaklar, sinir sistemi içinde pek çok yerde oluşabilir ve sinirler boyunca mesajların iletilmesini engelleyebilir. Bu sürece de demiyelinizasyon ismi verilir.
MS belirtileri, şiddet ve seyir yönünden hastadan hastaya çok büyük değişiklikler gösterebilir. Bazı hastalarda farklı belirtiler bir arada ya da ardarda ortaya çıkar, daha sonra tam ya da kısmi iyileşme görülür. Belirtiler etkilenen sinir sistemi bölgesine göre farklıdır. En sık karşılaştığımız bulgular:
-
Görme ile ilgili yakınmalar (bulanık görme, görememe, çift görme)
-
Baş dönmesi
-
Duyu ile ilgili yakınmalar (his kaybı veya yanmalar, batmalar, karıncalanmalar)
-
Kuvvet ile ilgili sorunlar
-
Denge bozukluğu
-
Sıkıntı ve stres, bazen depresyon
-
Cinsel Sorunlar
-
Konuşma bozukluğu
-
Halsizlik, bitkinlik, tükenmişlik.
-
İdrar ile ilgili yakınmalar (kaçırma veya yapamama)
-
Titremeler
Bu yakınmalar, özellikle başlangıçta, çoğunlukla geçicidir ve bir atak sonrasında belli bir sürede geçip gidebilir. Ancak hastalık ilerledikçe yakınmaların bazıları kalıcı olabilir.
Günümüzde, Multipl Skleroz (MS), gelişmiş dünyada genç ve orta yaşlı insanlar için kalıcı nörolojik sakatlığın en önemli nedenlerinden biridir. 2020 istatistik anket rakamları, bunun dünya çapında 2,8 milyon kişiyi, 2023 rakamları 2,9 milyon kişiyi etkilediğini göstermektedir. Diğer bir deyişle her 300 kişiden birinde MS bulunduğu söylenmektedir.
En fazla gençlerde, kadınlarda görüldüğü belirtilmekle beraber her toplumda ve toplumun her kesiminde ortaya çıkabilir.
Hastalığın seyri
MS’li çoğu kişide alevlenmeler ve düzelmelerle seyreden bir hastalık seyri vardır. Buna hekimler RRMS veya “nükseseden-düzelen” ismini verirler. Günler veya haftalar içinde gelişen ve genellikle kısmen veya tamamen iyileşen yeni semptomlar veya nüks dönemleri yaşarlar. Bu nüksleri aylar hatta yıllar sürebilen sessiz hastalık gerileme dönemleri izler.
Vücut sıcaklığındaki küçük artışlar, MS’in belirti ve semptomlarını geçici olarak kötüleştirebilir. Bunlar gerçek hastalık nüksleri olarak değil, yalancı nüksler olarak kabul edilir.
Nükseden-düzelen MS’li kişilerin en az %20 ila %40’ı, hastalığın başlangıcından itibaren 10 ila 20 yıl içinde nüks-remisyon dönemleriyle veya bu dönemler olmadan, sonunda sabit bir semptom ilerlemesi geliştirebilir. Buna sekonder (ikincil)-ilerleyen MS denir.
Semptomların kötüleşmesi genellikle hareket kabiliyeti ve yürüyüşle ilgili sorunları içerir. Kuvvet sorunları ortaya çıkabilir. Hastalığın ilerleme hızı sekonder-ilerleyen MS’li kişiler arasında büyük ölçüde değişir.
MS’li bazı kişiler, herhangi bir nüks olmaksızın başlangıçtan itibaren kademeli bir başlangıç ve sabit bir belirti ve semptom ilerlemesi yaşarlar; buna birincil-ilerleyen MS denir.
-
Multipl Skleroz ölümcül bir hastalık değildir.
-
MS, bir akıl ya da ruh hastalığı değildir. Ancak tıbben bir sinir sistemi hastalığıdır.
-
MS’de bulaşıcı değildir
-
Ailevi eğilim olabilir ama kalıtsal bir hastalık değildir, yani sizde bu hastalık varsa çocuğunuzda olma olasılığı düşüktür. Fakat ailelerinde MS bulunan kişilerin MS’e yakalanma eğilimi az da olsa vardır.
-
MS’li kişilerin, bazen aldıkları ilaçların etkisiyle enfeksiyon hastalıklarına karşı direnme güçleri azalabilir. Özellikle yeni MS ilaçlarını kullanan hastaların hastaların solunum yolları enfeksiyonları, idrar yolu enfeksiyonları gibi hastalıklara diğer insanlardan daha fazla yakalanma eğilimleri vardır. Hekiminizle sıkı ilişki içinde olmanız önerilir.
-
Yine yeni ilaçları kullanırken sık aralıklarla yapılması gereken tetkikleri ve kan tahlillerinin ihmal edilmemesi önerilir.
Son yıllarda MS alanında bir çok ilaç geliştirilmiştir. Bunlar ataklardan iyileşmeyi hızlandırmaya, hastalığın seyrini değiştirmeye ve semptomları yönetmeye yardımcı olan tedavilere yöneliktir. Bunlar hastalığın zararlı etkilerini yavaşlatmaya-önlemeye yöneliktir.
=========================================== Prof. Dr. R. Erdem Toğrol
Diğer yazılar
